Test Laboratuvarı (Tıbbi Tahlil Laboratuvarı)

Biyokimya testleri canlılarda hücresel ve moleküler düzeyde oluşan kimyasal reaksiyonların (metabolizma) kimya, biyoloji ve fizyoloji bilimi ile birlikte incelenerek hazırlanan tanı sistemleriyle, bu reaksiyonların sağlıkta oluşan problemlerin hangi aşamasındaki aksaklıklarla gerçekleştiğini saptarlar. Bu aksaklıklardan doğabilecek hastalıkların araştırılmasında kullanılan ve o reaksiyona spesifik olarak tanı testleri planlar, bu testlerin sonuçlarıyla hastalığın tanısının konulmasını sağlarlar. Bu testler, gerek o reaksiyon sonucu oluşan ürünleri, reaksiyonu gerçekleştiren enzimlerin aktivitesini, gerekse bu reaksiyonların gerçekleşmesinde rolü olan vitamin, mineral, gıdayla alınan insan vücudu için gerekli maddelerin miktarını (amino asitler, yağlar vs.) hatta bu maddelerin doğru kullanımının yapılıp yapılamadığı konusunda bilgi verirler. Organlara spesifik kimyasal reaksiyonları inceleyerek o reaksiyonların incelenmesiyle hastalığın hangi organda bulunduğu ve şiddeti konusunda doktora bilgi verirler.

Bilimsel araştırmalar dışında, klinik Biyokimya laboratuvar testleri hastalığın tanısı ve tedavinin izlenmesi için klinisyene yol gösteren testlerdir. Biyokimya testlerinin temeli kanda ve diğer vücut sıvılarında bulunan bir maddenin miktarını, o maddenin gerçekleştirdiği reaksiyonun verimliliğini ve bunların sonucundaki aksaklıkları ilgili kimyasal reaksiyonu inceleyerek bildiren bilimdir.

Testler özel tasarlanmış cihazlarla ve fizik, matematik kuralların biyoloji ve tıp ile birlikte analizi ile tasarlanır, standardize edilir ve uygulanır.

Biyokimya testleri incelediği klinik konulara göre şöyle özetlenebilir:

• Kan Gazları
• Kardiak (Kalple İlgili) Belirteçler
• Koagulometrik (Pıhtılaşma ile İlgili) Testler
• İlaç Düzeyleri
• Metabolik Tanı ve Tarama Testleri
• Toksikoloji Testleri
• İdrar Testleri
• Elektrolitler
• Elektroforez Testleri
• Hormon Testleri
• Enzim Testleri

Virüs, bakteri, mantar, küf, maya, protozoon gibi gözle görülemeyecek kadar küçük canlı mikroorganizmaların neden olduğu hastalıklarda, hangi mikroorganizmanın sorumlu olduğunu saptayan bilimdir. Bunun için şüpheli hastalığın etki ettiği sıvı, lezyon örneğini kullanarak vücut içinde (in vivo) koşulları vücut dışında, laboratuvar koşullarında da (in vitro) oluşturarak sorumlu organizmanın izole edilmesini sağlar (kültür).  Ayrıca yine in vitro koşullarda o mikroorganizmayı yenebilecek ajanları da saptayıp klinisyenin tedavide kullanabileceği yönteme ışık tutar.

Mikrobiyolojinin hizmet ettiği ana bilim dalı Enfeksiyon hastalıkları bilim dalıdır.

Mikrobiyolojik testler ana gruplarıyla;

• Özel boyalarla inceleyerek yapılan bakteriyel identifikasyon (tanı) testleri,
• Özel besiyerleri kullanılarak laboratuvarda hasta örneklerinden üretilerek yapılan testler,
• Çeşitli kimyasal reaktifler kullanılarak organizmanın metabolizmasıyla ilgili reaksiyonlar yardımıyla tanımlamak,

şeklinde sınıflandırılabilir.

Hastalığa neden olan mikroorganizmalara karşı vücudun verdiği cevabı yani antikorların varlığı ve tipi ile hastalığın tanısına, enfeksiyon zamanı, hastanın korunma gücü konusunda bilgi veren bilim dalıdır. Bu mikroorganizmalara genel adıyla Antijen, immun sistemin onlarla savaşmak için oluşturduğu proteinlere ise Antikor adı verilir.

Testler kolay uygulanması ve mikrobiyolojik testlere göre daha kısa sürede sonuç vermesi, kanda test edilebilmesi bakımından tercih edilebilir. Testin en önemli görevi kandaki antikorları aramaktır. Yani bağışıklık sistemi aracılığı ile üretilen proteinlere odaklanmaktadır.

Serolojik testlerde antikorlar şu ana başlıklarda araştırılır;

• Bakteriler
• Mantarlar
• Virüsler
• Parazitler

Tumor marker’lara genel olarak kanser belirleyicileri de denilebilir.Bu maddeler kanser hücrelerinin ürettiği vaya kansere cevap olarak oluşan maddelerdir. Bu maddeler sağlıklı hücrelerde az olduğu veya hiç olmadığı için kanserin tanı ve takibinde yararlı olmaktadır.Bu maddeler, kanda artabildiği gibi, idrar, gaita, tümör dokusu ve diğer vücut sıvılarından (asit, plevral sıvı, kist içerikleri, beyin omurilik sıvısı) araştırılabilir. Tumör marker’lar kanser tanısını güçlendirir ancak her zaman kanseri göstermez. 

Bu proteinlerin tanı metotları birçok yöntemle olabilir. Bu nedenle kategorileri Tumor Marker’lar olarak değerlendirilmiştir.

Tumor Marker Testleri temsil ettiği kanserin türüne göre şöyle sınıflandırılabilir;

• Karaciğer Kanseri ve Germ Hücreli Tümörler
• Koryokarsinom veya Germ Hücreli Tümörler
• Yumurtalık (Over Kanseri)
• Lösemiler
• Gastrointesinal Stromal Tümör ve Mukozal Melanomlar
• Meme Kanseri
• Gastrointestinal Sistem Kanserleri
• Tiroid Kanseri
• Lenfomalar
• Nöroendokrin Tümörler
• Mesane Kanseri
• Multipl Myelom Va Waldenström Makroglobulinemi
• Melanomalar
• Prostat Kanseri
• Akciğer Kanseri

Hormonlar çok küçük miktarlarıyla bile sentezlenip hedef organlarına kan tarafından taşınarak önemli metabolik fonksiyonları  düzenleyen bazıları polipeptit, bazıları yağ asidi bazıları da steroid gibi farklı kimyasal yapılardan oluşan maddelerdir. Düzenledikleri metabolik fonksiyonlar büyüme, gıda içeriklerinin sindirimi, seksüel gelişim ve üreme, duygusal ve zihinsel fonksiyonlar, vücut sıcaklığının ve su dengesinin korunmasıdır. Hormonlar farklı kimyasal yapılarından dolayı laboratuvarda farklı teknikler kullanılarak analiz edilirler. Bu nedenle ayrı başlıkta incelenirler.

Hormonların salgılandığı anatomik yapıya endokrin bezler adı verilir. Tanısına ve tedavisine yardım ettikleri klinisyenler ise Endokrinoloji Uzmanlarıdır. Salgılandıkları bezlerden birden fazla organ fonksiyonlarını düzenleyen farklı sayıda hormonlar olabilir.

Başlıklar altında genel isimleriyle hormon kaynakları olan endokrin bezler şunlardır;

• Hipofiz Bezi
• Hipotalamus
• Timus
• Tiroid
• Adrenal Bezler
• Pankreas
• Testis
• Overler
• Prostat

Hematolojik testler kan hastalıklarına tanı koymak için yapılır. Klinikte hematoloji, hemofili,pıhtılaşma bozuklukları, lökemi, lenfoma, myeloma, talasemiler gibi  kan hastalıklarının tanı ve tedavisinde yol gösterir.

Kanda eritrositler (kırmızı kan hücreleri), lökositler (beyaz kan hücreleri) ve plateletler (trombositler) bulunur. Hücreler kanın 45% si iken  55% si sudur. Bu hücrelerin her birinin ayrı ayrı fonksiyonları vardır. Eritrositler dokulara oksijen taşırken, karbondioksidi ise akciğere solunum yoluyla atılması için götürür. Lökositler vücudun savunma hücreleridir. Plateletler ise kanın pıhtılaşma mekanizmaları ile görevlidir.

Bu hücreler kemik iliği, dalak ve lenf düğümler, timusta ve kemik iliğinde sentezlenir. Hematolojinin konusu çeşitli hastalıklarda bu sentez aşamalarındaki sorunları, sentez ve fonksiyonları aşamasındaki bozuklukları saptamak ve böylece birçok kan hastalığının ve neden olduğu klinik sorunların nedenini araştırarak tedavisini ve takibini sağlamaktır.

Hematolojik testler özel boya, cihaz ve mikroskobik teknikleri gerektirir.

Hematolojik testler ilgili oldukları 4 ana grupta incelenir;

• Hemoglobinopatiler
• Hematolojik kanserler
• Anemi
• Koagülopati

Sperm analizleri erkek infertilitesi ile ilgili spesifik testlerdir. Sonuçları spermlerin sayısı, yapıları ve hareketliliklerini kapsar. Bunun dışında, semenin kimyasal içeriği nedeniyle değişen bazı fiziksel özelliklerini de tanımlar (sıvılaşma zamanı, renk, asiditesi, fruktoz düzeyi, semen içindeki antikorlar, mukus vs) Erkek infertilitesi nedenlerinin 50% sini kapsar. Bunun dışında, testiste tıkanmalardan oluşan infertilite tedavisinda vazektomi sonrası tedavi sonuçlarını izlemekte kliniğe bilgi verir.

Semen ve içerdiği sperm hakkındaki testler, bu branşın  inceleme konusudur.

Özellikle sperm sayımlarının ve sperm morfolojisinin (anatomik yapısı) doğru incelenip raporlanması infertilite tedavisini doğru yönlendirecek sonuçlarla özel eğitim ve tecrübe gerektirir.

Ayrıca, infertilite tedavisinin aşamalarından biri olan Intrauterin Aşılama (IUI) hareketli ve kaliteli spermlerin özel laboratuvar işlemleriyle hazırlanarak en sağlıklı ve hareketli olanların konsantre edilerek yumurtaya yakın olarak uterusa enjeksiyonu laboratuvar ve klinik işbirliğinin en önemli örneklerindendir. Bu işleme sperm hazırlama veya Sperm Yıkama denir.

Sperm analizlerinin önemli olduğu parametreler;

• Spermiogram
• Kruger Testi (Sperm Morfolojisi)
• Semen analizleri
• Sperm Yıkama